نگاهی به روند برنامه‌ریزی‌ها برای کنترل و مدیریت هوای تهران و کلانشهرها نشان می‌دهد که به‌رغم اتحاد نظر همه 15نهاد مسئول برای کاهش آلودگی هوا، هنوز گام‌های اساسی برای اجرای برنامه‌های کاهنده آلودگی برداشته نشده است. هفته گذشته وحید نوروزی، نماینده شهرداری تهران در کمیته آلودگی هوا 6راهکار فوری شهرداری برای کاهش آلودگی هوا را مطرح کرد. این راهکارها با تکیه بر قابلیت‌های اجرایی نهادهای دست‌اندرکار تلاش دارد در مقطعی کوتاه‌مدت از شدت آلودگی هوا بکاهد و ظرفیت‌های موجود برای جلوگیری از بحران آلودگی هوا را آزاد کند. گفت‌وگوی ذیل با وحید نوروزی مشاور زیست محیطی معاون شهردار تهران درباره 6راهکار شهرداری تهران برای این مهم است.
- در جلسه هفته گذشته کمیته مواقع اضطرار آلودگی هوا، بسته پیشنهادی برای مدیریت آلودگی هوای پایتخت در کوتاه‌مدت مطرح شد. به‌عنوان کسی که سال‌ها در زمینه محیط‌زیست پایتخت فعالیت کرده‌اید، نگاه شما به این طرح و بازخورد آن توسط نهادهای دخیل چگونه است؟
ما برای جلوگیری از آلودگی هوای پایتخت و پیشروی آن تا مرز بحران 6راهکار ارائه کردیم که شامل ممنوعیت تردد خودروهای آلاینده، شناورشدن ساعات کار ادارات و مدارس و تصویب فوری راه‌اندازی اتوبوس تندرو در بزرگراه همت، راه‌اندازی سرویس ادارات، ممنوعیت تردد موتورسیکلت‌ها در هسته مرکزی شهر و ارائه گزارش نهادهای دخیل می‌شد. این طرح می‌تواند به آسانی در کوتاه‌مدت راهکاری برای مشکل حاد این روزهای تهران باشد.
- طرح زوج و فرد سراسری شاید اصلی‌ترین راه‌حل کمیته هماهنگی مواقع اضطرار هوای تهران باشد. به‌نظر شما این راهکار چه اندازه می‌تواند برای شهر و شهروندان مفید باشد؟
این راهکار و مجموع راهکارهای مطرح شده، در کوتاه‌مدت برای کاهش آلودگی هوا بسیار مؤثر و ضروری است و قابلیت اجرایی خوبی دارد که امیدواریم استانداری تهران و دیگر اعضای کمیته مواقع اضطرار آلودگی هوا هرچه سریع‌تر نسبت به عملی کردن این پیشنهادها تصمیم بگیرند. با این حال ما اعلام کرده‌ایم با تداوم زوج و فرد از در منزل مخالفیم چون این حرکت به‌دلیل عدم‌کنترل صددرصدی توسط پلیس واقعا نتیجه مطلوب را ندارد ضمن اینکه عملا اقتصاد پایتخت را فلج می‌کند. باید مصوبات و آیین‌نامه‌های متعدد لغو و به‌عنوان یک برنامه، قانون هوای پاک در مجلس تصویب شود.
- درخصــوص محــدودیت تــردد موتورسیکلت‌ها در هسته مرکزی شهر، چه شرایطی باعث پیشنهاد شما شده است؟
ما پیشنهاد کردیم در مواقع اضطرار تردد موتورسیکلت‌ها در محدوده طرح ترافیک ممنوع شود چراکه این ممنوعیت عامل کاهش مستقیم و محسوس آلودگی هوا می‌شود. موتورسیکلت‌ها یکی از منابع آلوده‌کننده هوای شهر تهران هستند که سهم بالایی از منابع آلاینده را به‌خود اختصاص می‌دهند. براساس گزارش‌های کارشناسی، هر موتورسیکلت معادل 3تا 6خودرو ایجاد آلودگی می‌کند. در عین حال، بیشترین آلودگی هوای تهران هر روز در مناطق مرکزی متمرکز می‌شود و به‌رغم اعمال طرح ترافیک، به راحتی موتورسیکلت‌ها در این محدوده تردد می‌کنند. بدین‌ترتیب به ازای خارج شدن هر موتورسیکلت، میزان آلایندگی 6خودرو از شهر کاسته می‌شود. هر موتور هم 8برابر یک خودروی معمولی آلودگی ایجاد می‌کند که کنترل تردد این وسایل نقلیه می‌تواند سهم عمده‌ای در کاهش آلودگی هوا داشته باشد.
- یکی از پیشنهادهای شما درخصوص توقف خودروهای دودزا مربوط به‌خودروی پیکان است. این وسیله نقلیه چه میزان آلایندگی در شهر دارد؟
توقف 70هزار خودروی پیکان و خودروهای دودزا خصوصا کامیون و کامیونت به‌عنوان یکی از موارد بسته پیشنهادی شهرداری تهران در کوتاه‌مدت برای شرایط خاص مطرح شده است. امروز حدود 70هزار پیکان در شهر وجود دارد که باید میزان آلایندگی آنها از طریق معاینه فنی کنترل شود که بیشتر آنها در مراحل کنترل معاینه فنی رد می‌شوند. هر خودروی پیکان به اندازه 30برابر خودروی معمولی آلودگی ایجاد می‌کند. بدین‌ترتیب پیکان‌های تهرانی به اندازه 2/1میلیون خودرو آلودگی تولید می‌کنند. اگر متوسط آلودگی هر خودرو در هر کیلومتر را به‌صورت میانگین 65گرم درنظر بگیریم و سفر شهری را به‌طور متوسط 8/5کیلومتر، به ازای هر سفر شهری با پیکان‌ها، روزانه 1160تن آلودگی وارد هوای تهران می‌شود.
- اما پیشنهادهای شهرداری به این موارد محدود نمی‌شود. از جزئیات دیگر پیشنهادها بگویید.
اصلاح ساعت کار صبح‌ها بین ساعات 6:30 تا 10یکی از مهم‌ترین نکات در این بسته پیشنهادی است. به‌نظر مدیریت شهری، باید ساعت آغاز به‌کار صنایع و نهادهای نظامی 6:30، مدارس 7:30، ادارات 8:30 و بازار 10باشد. همچنین دایر کردن مجدد سرویس ادارات و تصویب فوری راه‌اندازی خط اتوبوسرانی تندرو در بزرگراه شهید همت و ارزیابی عملکرد تصمیم‌های کمیته اضطرا درخصوص میزان اجرا و تأثیر‌گذاری توسط مراجع علمی مثل جهاد دانشگاهی دنبال و اجرا شود. برای نمونه شهرداری با راه‌اندازی 8خط تندرو تاکنون میلیون‌ها نفر را هر روز در شهر جابه‌جا کرده و از میزان آلاینده‌ها کاسته است.
- همه نکته‌ها و پیشنهادهای مطرح‌شده ناظر به اجرا در کوتاه‌مدت است. برای دوره بلندمدت چه راهکاری وجود دارد؟
برای حل واقعی و اساسی مشکل آلودگی هوای تهران در بلندمدت باید مصوبات و آیین‌نامه‌های متعدد لغو و به‌عنوان یک برنامه، قانون هوای پاک در مجلس تصویب شود. به‌نظر من، این ایده اصلی در حل آلودگی هوای پایتخت است و باید از تصمیمات یکباره و بی‌فرجام جلوگیری کرد.
طرحی برای کاهش آلودگی هوا
غلظت آلاینده‌های جوی تهران در سال‌های اخیر صدمات متعددی به شهروندان وارد کرده است اما سال‌ها پیش کارشناسان طرحی برای کنترل این معضل برنامه‌ریزی کرده بودند. این طرح که در سال74 با عنوان«طرح جامع کاهش آلودگی هوای پایتخت و کلانشهرها» شناخته می‌شد، ابتدا در 7و بعدها در 35بند، تصویری را مقابل دیدگان مسئولان قرار می‌داد که راهی برای زدودن غبار آلاینده‌ها از آسمان شهرها باز کنند. این برنامه قرار بود ظرف مدت ۱۰ سال هوای کلانشهرها را به کیفیت سالم و قابل تنفس برساند اما تاکنون این مهم رخ نداده است. وجه مشترک همه برنامه‌های کنترل آلودگی پایتخت محورهای زیر بوده است که اجرای آنها هنوز جریان دارد؛ جلوگیری از تردد خودروهای فاقد استاندارد یورو5 در 6ماه ابتدایی طرح جامع، از تردد خودروهای فاقد استاندارد در تهران و 7شهر آلوده کرج، اراک، اصفهان، شیراز، اهواز، تبریز و مشهد جلوگیری می‌شد اما پس از 6ماه طرح نادیده گرفته شد و خودروها بی‌توجه به قانون ارتقای استاندارد خودروها از نظر انتشار آلاینده‌ها از یورو یک به یورو5 تولید شدند. بازرسی و معاینه فنی خودروها و کیفیت سوخت‌ها: مراکز معاینه فنی در نقاط مختلف تهران راه‌اندازی شدند اما مصوبه مجلس در سال 89باعث شد مدت زمان تمدید معاینه فنی از 2سال به 5سال تغییر کند. در ماه‌های اخیر سخنانی مبنی بر تغییر زمان از 5 به 2سال شنیده شده اما هنوز تصمیمی گرفته نشده است. توسعه خودروها و موتور سیکلت‌های هیبریدی و تولید سوخت‌های استاندارد: دولت در سال‌های اخیر کمترین توجه را به این بخش داشته است به‌طوری که بخش قابل توجهی از آلودگی هوای تهران بر اثر حضور موتورسیکلت‌های بی‌شمار و غیراستاندارد شکل گرفته است. استاندارد خودروها و حمل‌ونقل عمومی و سیاست قیمت‌گذاری سوخت: فاز اول هدفمندی یارانه‌ها از سال89 در کشور اجرا شد اما همزمان با آن روند اعطای یارانه به حمل‌ونقل عمومی نیز کم و کمتر شد تا جایی که در سال گذشته کمتر از 10درصد یارانه حمل‌ونقل عمومی به تهران اختصاص یافت و دولت از اعطای بقیه آن استنکاف می‌کند.
